بررسی زبان شناختی و جامعه شناختی نام واژه های افراد در ترکمانچای

از آنجایی که نام بخش مهمی از هویت فرهنگی و اجتماعی هر انسانی است، پژوهش حاضر به مطالعه ی اسامی کوچک اشخاص (مذکر و مونث) در شهر ترکمانچای واقع در استان آذربایجان شرقی در سه گروه سنی متفاوت پرداخته است. برای این منظور نام ها در دو سطح زبان شناختی و جامعه شناختی مطالعه شده اند. در سطح زبان شناختی، نام ها از نظر ساختواژی و آوایی بررسی شده اند. در بخش ساختواژی نام های بسیط و غیربسیط در تمامی گروه های سنی و جنسی از هم تفکیک شده و در بخش آوایی برخی تغییرات آوایی نام واژه های دخیل در گفتار روزمره ی مردم ترکمانچای مشخص و برای هر کدام از این تغییرات، الگو یا فرمول مربوطه با استفاده از مشخصه های تمایز دهنده ی هله و چامسکی (1968) ارائه شده است. در سطح جامعه شناختی نیز، اسامی پربسامد، ریشه ی زبانی نام ها و مقوله های رایج نام گذاری و گرایش های والدین در گزینش نام برای فرزندان در این جامعه ی زبانی در تمامی گروه های سنی و جنسی تعیین و مقایسه شده اند تا سیر تحولات نام ها در دوره های سنی مورد مطالعه، مشخص شوند. حجم نمونه در این پژوهش، اسامی 1500 نفر از اهالی ترکمانچای است که در سه گروه سنی بزرگسالان، نوجوانان و خردسالان در دو جنس مذکر و مونث قرار می گیرند (در هر گروه سنی برای هر جنس اسم 250 نفر انتخاب شده است). داده ها از دو منبع مختلف با مراجعه ی مستقیم گردآوری شده اند و در تعیین تغییرات آوایی از تلفظ ضبط شده ی چند گویشور استفاده شده است. داده ها نیز به روش توصیفی و تحلیلی بررسی شده اند. از مهمترین نتایج این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره کرد: در همه ی گروه های سنی و جنسی تنوع نام ها از گروه سنی بالا به پایین کاهش یافته است. نام های عربی در هر دو جنس بیش ترین فراوانی را دارند، اما گرایش به سوی این نام ها با کاهش سن رو به کاهش رفته است. در میان تمامی نمونه های مورد بررسی، نام های مذهبی پر بسامدترین نام های انتخابی هستند که همگی ریشه ی عربی دارند. تحول الگوی نام گذاری در افراد مونث بیش تر از افراد مذکر است، به طوری که در جنس مونث از گروه سنی بالا به پایین استفاده از نام های دینی کاهش و گرایش به سوی نام های غیردینی به ویژه ترکی و فرنگی افزایش یافته است. فرهنگ غربی هیچ تأثیری در نام گذاری افراد مذکر نداشته است. نام های بسیط در هر دو گروه جنسی نسبت به نام های غیربسیط کاربرد بیش تری دارند، اما افراد مونث نام های بسیط بیش تری نسبت به افراد مذکر دارند. بسیاری از نام واژه های دخیل پس از ورود به زبان ترکی آذربایجانی با نظام آوایی این زبان هماهنگ می شوند و تغییراتی را در تلفظ متحمل می گردند و در این پژوهش بیش ترین نوع تغییرات آوایی مربوط به فرایند هماهنگی واکه ای است. نام های خاص گروه خاصی از فهرست واژگانی هر زبانی را تشکیل می دهند و همانند آنها دائماً تعدادی منسوخ و تعداد جدیدی به این لسیت اضافه می شوند. کلید واژه ها: نام واژه ی اشخاص ، نام گذاری ، هماهنگی واکه ای ، برخورد زبان ها ، تغییرات آوایی